ไขข้อข้องใจ ไซนัสอักเสบ เกิดขึ้นได้อย่างไร มีกี่ชนิด และมีการรักษาแบบไหนบ้าง

ไซนัสอักเสบ (Sinusitis) เป็นโรคที่พบบ่อยทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ ค่าใช้จ่ายในการรักษาโรคนี้อยู่ในเกณฑ์ค่อนข้างสูง และทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยแย่ลง ซึ่งมักไม่ได้รับการวินิจฉัยโรคที่ถูกต้อง เนื่องจากอาการของโรคไซนัสอักเสบมักจะไม่เฉพาะเจาะจง ทำให้แยกได้ยากจากการติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจส่วนบน เช่น จมูกอักเสบหรือหวัด

โรคไซนัสอักเสบ เป็นภาวะที่มีการอักเสบ (inflammation) ของเยื่อบุโพรงอากาศข้างจมูก หรือที่เราเรียกว่า ไซนัส ซึ่งอาจเป็นเพียงไซนัสเดียว หรือหลายไซนัสก็ได้ อาจจะเป็นการอักเสบติดเชื้อหรือการอักเสบชนิดไม่ติดเชื้อก็ได้

ซึ่งเมื่อเกิดการอักเสบหรือติดเชื้อ เนื้อเยื่อในโพรงไซนัสจะมีอาการบวม และร่างกายจะผลิตสารคัดหลั่งเมือกเหลวขึ้นมามาก จนเกิดการอุดตันจนกลายเป็นหนองอักเสบหรือน้ำมูกเขียวข้น คนไข้โรคไซนัสอักเสบมักจะมีอาการคัดจมูก น้ำมูกไหล และปวดบริเวณไซนัสที่อักเสบ เช่น บริเวณจมูก ตา โหนกแก้ม หน้าผาก ลมหายใจมีกลิ่นเหม็น รวมถึงมีอาการป่วยอื่นๆ ร่วมด้วย

สารบัญ

1. ไซนัสคืออะไร

2. ไซนัส มีหน้าที่อะไร

ไซนัสอักเสบ มีกี่ชนิด
การวินิจฉัยโรคไซนัสอักเสบ (rhinosinusitis)

3. ไซนัสอักเสบและโรคกรดไหลย้อน

4. ปัจจัยอะไรบ้าง ที่กระตุ้นให้เกิด ไซนัสอักเสบ

5. การรักษาโรคไซนัสอักเสบ

เมื่อไหร่ที่ควรจะทำการรักษา ไซนัสอักเสบ ด้วยการผ่าตัด

6. ฝากทิ้งท้ายเกี่ยวกับ ไซนัสอักเสบ

ไซนัสคืออะไร

ไซนัส คือโพรงอากาศที่อยู่ภายในกระดูกบริเวณรอบๆ ใกล้เคียงกับจมูก ซึ่งมีอยู่ 4 กลุ่มใหญ่ๆ ในแต่ละข้าง ได้แก่

Maxillary sinus เป็นไซนัสที่ใหญ่ที่สุดอยู่ภายในกระดูกโหนกแก้ม
Ethmoid sinus เป็นไซนัสที่มีอยู่หลายโพรง มีขนาดเล็ก และอยู่ระหว่างบริเวณโคนจมูก และหัวตาแต่ละข้าง
Frontal sinus เป็นไซนัสที่อยู่ในกระดูกหน้าผาก บริเวณหัวคิ้ว
Sphenoid sinus เป็นไซนัสที่อยู่ใต้ฐานกะโหลกศีรษะ

ติดต่อสอบถามได้ที่

กลับสู่สารบัญ

ไซนัส มีหน้าที่อะไร

หน้าที่ของไซนัสนั้นไม่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อว่าอาจช่วยทำให้เสียงที่เราเปล่งออกมา กังวานขึ้น ช่วยทำให้กะโหลกศีรษะเบาขึ้น และช่วยรักษาสมดุลของศีรษะ ช่วยในการปรับความดันของอากาศภายในโพรงจมูก ในกรณีที่มีการเปลี่ยนแปลงของความดัน และสร้างสารคัดหลั่งที่ป้องกันการติดเชื้อของโพรงจมูกและไซนัส

การอักเสบของไซนัสนั้น ถ้าเกิดขึ้นในไซนัสหลายๆ ไซนัสพร้อมกันเรียกว่า pansinusitis ไซนัสอักเสบมักเกิดร่วมกับจมูกอักเสบ (rhinitis) เสมอๆ ดังนั้น ปัจจุบันจึงใช้คำว่า rhinosinusitis แทนคำว่า sinusitis เฉยๆ เชื้อที่ทำให้เกิดไซนัสอักเสบ อาจเกิดจากไวรัส แบคทีเรีย หรือเชื้อรา ก็ได้

ไซนัสอักเสบ มีกี่ชนิด

ไซนัสอักเสบสามารถแบ่งตามตามระยะเวลาได้ 2 ชนิด โดยตัดที่ระยะเวลา 12 สัปดาห์

ไซนัสอักเสบเฉียบพลัน (acute rhinosinusitis) คือไซนัสอักเสบที่มีอาการน้อยกว่า 12 สัปดาห์ และอาการต่าง ๆ หายสนิท (complete resolution)
ไซนัสอักเสบเรื้อรัง (chronic rhinosinusitis) คือไซนัสอักเสบที่เป็นมานาน มากกว่าหรือเท่ากับ 12 สัปดาห์ และในช่วงที่เป็นนั้น อาการต่างๆ ไม่มีช่วงที่หายเลย (without resolution of symptoms)

โรคไซนัสอักเสบนั้นสามารถหายได้เองได้โดยไม่ต้องรักษา ถ้าเกิดจากการอักเสบตามหลังหวัดที่เกิดจากเชื้อไวรัสและเป็นไม่มาก แต่ถ้าไซนัสอักเสบแบบที่มีภาวะแทรกซ้อนไปที่ตา และสมองนั้นก็จะเป็นชนิดที่ต้องรับการรักษาอย่างเร่งด่วน อย่างไรก็ตาม โรคไซนัสอักเสบเฉียบพลัน (acute rhinosinusitis) ถ้าไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง ตั้งแต่ระยะเริ่มแรก อาจเกิดไซนัสอักเสบเฉียบพลันเป็นๆ หายๆ จนกลายไปเป็นโรคไซนัสอักเสบเรื้อรัง (chronic rhinosinusitis) หรือมีภาวะแทรกซ้อนตามมาได้

ดังนั้นถ้าผู้ป่วยไซนัสอักเสบ ได้รับการวินิจฉัย และได้รับการรักษาที่ถูกต้องเหมาะสมในระยะเริ่มแรก จะช่วยลดการกลับเป็นซ้ำหรือการเป็นเรื้อรัง และลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนและการดื้อยาของเชื้อแบคทีเรีย รวมทั้งค่าใช้จ่ายในการรักษาได้

การวินิจฉัยโรคไซนัสอักเสบ (rhinosinusitis)

การวินิจฉัยโรคไซนัสอักเสบ อาศัยประวัติ, การตรวจร่างกาย (ตรวจโพรงจมูก) และ การสืบค้นเพิ่มเติม โดยผู้ป่วยต้องมีอาการ

คัดจมูก (nasal blockage/obstruction/congestion)
น้ำมูกไหล ซึ่งอาจไหลออกมาทางรูจมูก หรือไหลลงคอ (anterior/posterior nasal drip)

ซึ่งประวัติที่จะช่วยในการวินิจฉัยโรคไซนัสอักเสบเฉียบพลัน ได้แก่

เป็นหวัดมานานมากกว่า 7-10 วัน
เป็นหวัดที่มีอาการรุนแรงมาก มีไข้สูง คัดจมูก มีน้ำมูกเหลืองข้น ได้กลิ่นลดลง เจ็บคอ เสมหะไหลลงคอ ไอ ปวดศีรษะ
ปวดหรือตื้อทึบบริเวณโหนกแก้มคล้ายปวดฟันบน หรือปวดรอบๆ จมูก หัวคิ้ว หรือหน้าผาก ซึ่งเป็นบริเวณของไซนัส

ส่วนผู้ป่วยโรคไซนัสอักเสบเรื้อรัง มักมีอาการไม่เฉพาะเจาะจง เช่น คัดจมูก การรับกลิ่นลดลงหรือไม่ได้กลิ่น มีน้ำมูกสีเขียวเหลืองในจมูกหรือไหลลงคอ ปวดศีรษะ ลมหายใจมีกลิ่นเหม็น มีกลิ่นปาก ลิ้นเป็นฝ้า คอแห้ง มีเสมหะในคอ ระคายคอเรื้อรัง ไอ ปวดหู หรือหูอื้อ

กลับสู่สารบัญ

ไซนัสอักเสบและโรคกรดไหลย้อน

โรคกรดไหลย้อน ขึ้นมาที่คอและกล่องเสียง (laryngopharyngeal reflux : LPR) เป็นโรคซึ่งเกิดจากการไหลย้อนกลับของกรดในกระเพาะอาหาร ไหลย้อนขึ้นมาผ่านกล้ามเนื้อหูรูดของหลอดอาหาร ทำให้เกิดอาการระคายเคืองจากกรด โรคกรดไหลย้อนชนิดนี้ อาจทำให้อาการของไซนัสอักเสบแย่ลง หรือมีอาการมากขึ้นได้ โดยเฉพาะถ้ากรดไหลย้อนขึ้นมาด้านหลังของโพรงจมูก รวมทั้งอาจทำให้ไซนัสอักเสบเรื้อรังเป็นๆ หายๆ โรค LPR มักเกิดในขณะเดิน นั่ง หรือยืน ในเวลากลางวัน ซึ่งต่างจากโรคกรดไหลย้อนธรรมดา ซึ่งมักเกิดขณะนอนและเกิดในเวลากลางคืน

ปัจจัยอะไรบ้าง ที่กระตุ้นให้เกิด ไซนัสอักเสบ

มีอาการไข้หวัด เกิดจากการติดเชื้อของทางเดินหายใจส่วนบนมาก่อน เนื่องจากเชื้อไวรัสโรคหวัดมักส่งผลให้เกิดเยื่อบุจมูกอักเสบ และอาจส่งผลต่อไปยังไซนัส เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุดของไซนัสอักเสบชนิด
มีประวัติโรคภูมิแพ้ เพราะโรคนี้มีผลให้เกิดการบวมของเยื่อบุจมูกและเยื่อบุไซนัส อาจทำให้เกิดสารคัดหลั่งคั่งในไซนัส และก่อให้เกิดการติดเชื้อได้
การติดเชื้อของฟัน พบว่าประมาณ 10% จากการอักเสบของไซนัสแมกซิลลา หรือโพรงอากาศในกระดูกโหนกแก้ม มีสาเหตุมาจากฟันผุ และมักทำให้เป็นไซนัสอักเสบข้างเดียว
มีสิ่งแปลกปลอมเข้าไปในรูจมูก เช่น เม็ดถั่วเขียว เมล็ดผลไม้ เกิดการอุดตันโพรงจมูก และทำให้เกิดการติดเชื้อ มักทำให้เป็นไซนัสอักเสบข้างเดียว โดยมากมักพบในเด็ก
จากการว่ายน้ำ-ดำน้ำ แล้วเกิดการสำลักน้ำเข้าไปในจมูกและในไซนัส ซึ่งอาจมีเชื้อโรคเข้าไปด้วย โดยเฉพาะขณะมีการติดเชื้อของทางเดินหายใจส่วนบน รวมทั้งสารคลอรีนในสระน้ำ ยังเป็นสารเคมีที่มีผลกระตุ้นให้เกิดการอักเสบของเยื่อบุโพรงไซนัสได้อีกด้วย
อุบัติเหตุของกระดูกบริเวณใบหน้า
อาศัยอยู่ที่บริเวณที่ ฝุ่น ควัน หรือสิ่งระคายเคืองมาก
มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือมีภูมิต้านทานต่ำ
มีโรคหรือภาวะใดก็ตาม ที่ทำให้มีการอุดตันหรือรบกวนการทำงานของรูเปิดของไซนัส เช่น มีการบวมของเยื่อบุจมูกบ่อยๆ หรือเป็นเรื้อรังเนื่องจากโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้และชนิดไม่แพ้, การสูบบุหรี่ หรือสูดควันบุหรี่, การสัมผัสกับมลพิษเป็นประจำ

กลับสู่สารบัญ

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้จากโรค

ไซนัสอักเสบ มีอะไรบ้าง

เยื่อบุหูชั้นกลางอักเสบ
ริดสีดวงจมูก
ท่อยูสเตเชียนทำงานผิดปกติ (ท่อที่เชื่อมระหว่างหูชั้นกลางและโพรงหลังจมูก)
ภาวะแทรกซ้อนทางตา ทำให้เนื้อเยื่อรอบๆ ตาเกิดอักเสบ มักมีอาการตาบวมข้างเดียว แดงรอบๆ และในลูกตา ซึ่งการติดเชื้อนี้สามารถรุนแรงถึงขั้นตาบอดได้
ภาวะแทรกซ้อนในสมอง เช่น ฝีในสมอง, เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ซึ่งภาวะติดเชื้อนี้อาจส่งผลรุนแรงถึงชีวิตได้

ติดต่อสอบถามได้ที่

กลับสู่สารบัญ

การรักษาโรคไซนัสอักเสบ

เป้าหมายของการรักษาโรคไซนัสอักเสบ คือ บรรเทาอาการ เพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย และป้องกันภาวะแทรกซ้อน และป้องกันการกลับเป็นซ้ำของโรค

1. ในผู้ป่วย ไซนัสอักเสบ ที่เกิดจากเชื้อไวรัส ส่วนใหญ่ให้การรักษาตามอาการ เช่น ให้ยาแก้ปวด, ให้ล้างจมูกด้วยน้ำเกลือและให้ยาสเตียรอยด์พ่นจมูก

2. ในผู้ป่วยไซนัสอักเสบที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ควรกำจัดเชื้อโรคที่เป็นสาเหตุ โดยการให้ยาฆ่าเชื้อ ซึ่งระยะเวลาของการให้ยาฆ่าเชื้อในคนที่เป็นไซนัสอักเสบเฉียบพลัน จะให้ยาอย่างน้อย 10-14 วัน ส่วนในคนที่เป็นไซนัสอักเสบเรื้อรังจะให้ยาฆ่าเชื้อเป็นระยะเวลาอย่างน้อย 3-6 สัปดาห์

3. ทำให้การไหลเวียนของสารคัดหลั่งและอากาศภายในไซนัสดีขึ้น โดยการ

ให้ยาหดหลอดเลือด ทำให้การบวมของเยื่อบุจมูกลดลง บรรเทาอาการคัดจมูก ทำให้รูเปิดของไซนัสโล่งขึ้น แต่ไม่ควรใช้นานกว่า 7 วัน เพราะจะทำให้เยื่อบุจมูกเสียได้
ยาสตีรอยด์พ่นจมูก ช่วยลดการอักเสบในจมูก ทำให้รูเปิดของไซนัส ที่มาเปิดในโพรงจมูกโล่งขึ้น ช่วยให้การไหลเวียนของอากาศ การระบายของสารคัดหลั่งหรือ หนองที่อยู่ภายในไซนัสดีขึ้น
ยาต้านฮิสตะมีน รุ่นใหม่
การล้างจมูกด้วยน้ำเกลืออุ่นๆ เป็นการชะล้างเอาน้ำมูก หนอง สิ่งสกปรกในจมูก ซึ่งเกิดจากกาอักเสบในโพรงจมูกและไซนัสออก

4. การผ่าตัด ส่วนใหญ่ของผู้ป่วยที่เป็นโรค ไซนัสอักเสบ มักจะหายได้โดยการใช้ยาอย่างเต็มที่ ส่วนน้อยที่ต้องรับการผ่าตัด ดังนั้นในการรักษาจึงพยายามใช้ยาอย่างเต็มที่ก่อน การผ่าตัดเป็นการแก้ไขความผิดปกติที่ทำให้รูเปิดระหว่างโพรงจมูกและไซนัสอุดตัน

เมื่อไหร่ที่ควรจะทำการรักษา ไซนัสอักเสบ ด้วยการผ่าตัด

ผู้ป่วย ไซนัสอักเสบ เฉียบพลันที่รักษาด้วยยาเต็มที่แล้ว แต่ไม่ดีขึ้น ภายใน 3 – 4 สัปดาห์ หรือ ผู้ป่วยไซนัสอักเสบเรื้อรังที่รักษาด้วยยาเต็มที่แล้ว แต่ไม่ได้ผล ภายใน 4 – 6 สัปดาห์ หรือมีการอักเสบเป็นซ้ำหลายๆ ครั้ง
ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงมาก มีไข้ขึ้นสูง หรือมีภาวะแทรกซ้อนของไซนัสอักเสบ
ผู้ป่วยไซนัสอักเสบ ที่มีความผิดปกติของโครงสร้างในโพรงจมูก ซึ่งทำให้เกิดการอุดตันของรูเปิดไซนัส
ผู้ป่วยไซนัสอักเสบที่มีริดสีดวงจมูกร่วมด้วย
ผู้ป่วยไซนัสอักเสบที่เกิดจากเชื้อรา

การรักษาด้วยการผ่าตัดจะใช้วิธีส่องกล้องเข้าไปในโพรงจมูกและไซนัส และสอดบอลลูนเพื่อขยายโพรงอากาศของไซนัส หรือที่เรียกว่า balloon sinuplasty ซึ่งเป็นวิธีที่ได้รับการรับรองจากองค์การอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกา (FDA) การรักษา ไซนัสอักเสบ ด้วยการสอดบอลลูนเพื่อขยายโพรงอากาศของไซนัส (Balloon Sinuplasty) เป็นการรักษาวิธีใหม่ที่ช่วยลดอาการปวดและลดความดันในโพรงจมูก ที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัยในการรักษาโรคไซนัสอักเสบเรื้อรัง สำหรับผู้ป่วยที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยาฆ่าเชื้อ

ในการผ่าตัดนี้จะใช้ยาชาเฉพาะจุดเท่านั้น แพทย์จะทำการใส่สายขดลวดซึ่งเป็นสายนำเข้าไปในโพรงอากาศไซนัส โดยมีหลอดไฟขนาดเล็กติดอยู่ ช่วยระบุตำเเหน่ง เพื่อทำการขยายรูเปิดไซนัสได้อย่างถูกต้องแม่นยำ หลังจากนั้นจะสอดบอลลูนไปตามสายขดลวด เมื่อไปอยู่ในจุดรูเปิดของไซนัส ก็จะขยายบอลลูนเพื่อช่วยขยายรูเปิดให้กว้างขึ้น หลังการผ่าตัด อาจจะยังมีอาการคัดจมูก แต่ผู้ป่วยสามารถกลับไปใช้ชีวิตได้ปกติ ภายใน 24-48 ชั่วโมง

กลับสู่สารบัญ

ฝากทิ้งท้ายเกี่ยวกับ ไซนัสอักเสบ

เมื่อผู้ป่วยที่มีอาการน้อยได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง มักจะหายได้ภายใน 2-3 สัปดาห์ แต่หากมีอาการเรื้อรัง รวมถึงมีปัจจัยอื่นร่วม จะต้องได้รับการรักษาอย่างต่อเนื่อง และปฎิบัติตามที่แพทย์แนะนำอย่างเคร่งครัด หากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง อาจเกิดโรคแทรกซ้อนได้ แม้ผู้ป่วยบางส่วนจะมีอาการเรื้อรังจากภูมิแพ้ แต่ก็สามารถดำรงชีวิตอย่างปกติได้ โดยพยายามหลีกเลี่ยงจากมลภาวะ ฝุ่น ควัน และพักผ่อน รวมถึงออกกำลังายอย่างสม่ำเสมอ