ไทรอยด์ กับ ความอ้วน เกี่ยวข้องกันอย่างไร?

เคยสังเกตไหมคะ ว่าทำไม กินเท่าเดิมแต่น้ำหนักกลับเพิ่มขึ้น ทั้งที่ก็พยายามหาสาเหตุแล้วแต่ก็ยังหาคำตอบไม่ได้ หลายคนอาจตั้งข้อสันนิษฐานกับตัวเองว่า ปัญหานี้อาจมาจากระบบเผาผลาญที่ทำงานช้าลง หรือเพราะอายุที่เพิ่มขึ้นหรือเปล่า? แต่ในความเป็นจริงแล้ว ยังมีปัจจัยซ่อนอยู่อีกมากมายที่เราอาจคาดไม่ถึง

ดังนั้น ในบทความนี้ เราจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับภาวะ ไทรอยด์กับความอ้วน ว่ามีความเกี่ยวข้องกันอย่างไร และอาจเป็นคำตอบของข้อสงสัยที่คุณกำลังตามหาอยู่ก็ได้

ต่อมไทรอยด์ (Thyroid gland) เป็นต่อมไร้ท่อขนาดเล็กที่มีรูปร่างคล้ายผีเสื้อ อยู่บริเวณลำคอด้านหน้า ใต้ลูกกระเดือกเล็กน้อย โดยมีปีกสองข้างโอบรอบหลอดลมไว้ แม้จะมีขนาดไม่ใหญ่ แต่ต่อมไทรอยด์กลับมีบทบาทสำคัญอย่างมากต่อระบบต่าง ๆ ภายในร่างกาย

หน้าที่หลักของต่อมไทรอยด์ คือการสร้างและหลั่ง ฮอร์โมนไทรอยด์ ได้แก่ ไทรอกซิน (Thyroxine หรือ T4) และ ไตรไอโอโดไทโรนีน (Triiodothyronine หรือ T3) ซึ่งฮอร์โมนทั้งสองชนิดนี้มีหน้าที่สำคัญในการ ควบคุมกระบวนการเผาผลาญพลังงาน (Metabolism) ของร่างกาย ทำให้เซลล์สามารถเปลี่ยนอาหารให้กลายเป็นพลังงานได้อย่างเหมาะสม

นอกจากนี้ ฮอร์โมนไทรอยด์ยังมีผลต่อระบบอื่น ๆ อีกมากมาย เช่น

• ควบคุมอัตราการเต้นของหัวใจ ให้เป็นปกติ
• ช่วยควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย ให้คงที่
• มีบทบาทต่อการทำงานของสมองและระบบประสาท
• ช่วยในการเจริญเติบโตและพัฒนาการของร่างกาย โดยเฉพาะในเด็ก

ดังนั้น การที่ร่างกายมีฮอร์โมนไทรอยด์ในระดับที่สมดุล จึงเป็นสิ่งสำคัญมาก เพราะหากฮอร์โมนนี้ มากเกินไป (ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ) หรือ น้อยเกินไป (ภาวะไทรอยด์ทำงานต่ำ) อาจทำให้ระบบเผาผลาญพลังงานเสียสมดุล ส่งผลต่อสุขภาพโดยรวม เช่น น้ำหนักตัวเปลี่ยนแปลงผิดปกติ เหนื่อยง่าย ใจสั่น หรืออารมณ์แปรปรวนได้

หลายคนอาจสงสัยว่า ภาวะไทรอยด์ เกี่ยวข้องกับน้ำหนักตัวอย่างไร ทำไมบางคนกินเท่าเดิมแต่น้ำหนักกลับเพิ่มขึ้น ทั้งที่ไม่ได้เปลี่ยนพฤติกรรมการกินหรือการใช้ชีวิตมากนัก คำตอบของเรื่องนี้อยู่ที่ การทำงานของต่อมไทรอยด์ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการควบคุมระบบเผาผลาญพลังงานของร่างกาย

ต่อมไทรอยด์ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนที่ช่วยควบคุมอัตราการเผาผลาญของเซลล์ หากต่อมนี้ทำงานผิดปกติ ร่างกายก็จะได้รับผลกระทบโดยตรง โดยเฉพาะในเรื่องของน้ำหนักตัว ซึ่งสามารถแบ่งภาวะของต่อมไทรอยด์ออกได้เป็น 2 ลักษณะหลัก ๆ คือ

อาการทั่วไปของภาวะไทรอยด์ทำงานน้อย

• น้ำหนักเพิ่มโดยไม่ทราบสาเหตุ
• เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย
• หนาวง่าย แม้อยู่ในอากาศปกติ
• ผิวแห้ง เส้นผมร่วง
• ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ
• หน้าบวม มือบวม เท้าบวม

ภาวะไทรอยด์ผิดปกติอาจเกิดขึ้นได้กับใครก็ได้ โดยเฉพาะในผู้หญิงวัยทำงานหรือวัยกลางคน ซึ่งมักไม่รู้ตัวในช่วงแรก เพราะอาการบางอย่างคล้ายกับความเหนื่อยล้าทั่วไป หากคุณรู้สึกว่าน้ำหนักตัวเปลี่ยนแปลงอย่างผิดปกติ ทั้งที่พฤติกรรมการกินหรือการใช้ชีวิตเหมือนเดิม ลองเริ่มต้น สังเกตสัญญาณเตือนจากร่างกาย ด้วยวิธีง่าย ๆ ดังนี้

• โรคภูมิคุ้มกันผิดปกติ (Hashimoto’s disease)
• ขาดสารไอโอดีน
• ผลข้างเคียงจากยาบางชนิด (เช่น ยาแก้ซึมเศร้า ยาเบต้า-บล็อกเกอร์)
• พันธุกรรม
• หลังคลอด (Postpartum thyroiditis)

แต่ไม่ใช่ทุกกรณีของความอ้วนจะเกิดจากไทรอยด์

• แนะนำให้พบแพทย์เฉพาะทางต่อมไร้ท่อ
• ขั้นตอน คือ ตรวจร่างกาย ตรวจเลือดวัดฮอร์โมนไทรอยด์ (TSH, T4, T3)
• การอัลตราซาวนด์ต่อมไทรอยด์
• แพทย์ประเมินร่วมกับประวัติ น้ำหนักตัว และอาการอื่น

การรักษาด้วยยา

• ยาฮอร์โมนทดแทน (Levothyroxine) และการใช้ภายใต้คำแนะนำแพทย์
• การตรวจติดตามระดับฮอร์โมนเป็นระยะ

ปรับพฤติกรรมควบคู่อย่างเหมาะสม

• ควบคุมอาหาร ลดแป้งและน้ำตาล
• เพิ่มโปรตีนและผักไฟเบอร์สูง
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
• นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ

การติดตามผลระยะยาว

• น้ำหนักจะค่อย ๆ ลดลงเมื่อฮอร์โมนกลับสมดุล
• ห้ามหยุดยาเอง

• แนะนำอาหารที่ช่วยการทำงานของไทรอยด์ เช่น อาหารที่มีไอโอดีน (ปลา ทะเล สาหร่าย)
• หลีกเลี่ยงอาหารที่ยับยั้งการดูดซึมไอโอดีน เช่น กะหล่ำดอก บร็อกโคลี ถั่วเหลืองดิบ
• ลดอาหารแปรรูปและน้ำตาล
• ดื่มน้ำมากพอ ช่วยระบบเผาผลาญ
• ตัวอย่างเมนูสำหรับผู้มีภาวะไทรอยด์ทำงานน้อย

หลายคนที่มีภาวะไทรอยด์ผิดปกติ โดยเฉพาะ ภาวะไทรอยด์ทำงานน้อย (Hypothyroidism) มักกังวลเรื่อง “น้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้น” และสงสัยว่า “ถ้ามีภาวะนี้ จะลดน้ำหนักได้ไหม? คำตอบคือ ทำได้ ค่ะ แต่ต้องอาศัยเวลา ความเข้าใจ และการดูแลอย่างถูกวิธี

แนวทางการลดน้ำหนักอย่างปลอดภัยสำหรับผู้มีภาวะไทรอยด์

1. ปรึกษาแพทย์และติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ

เพื่อให้ระดับฮอร์โมนไทรอยด์อยู่ในเกณฑ์สมดุล และปรับยาตามความเหมาะสม

2. ปรึกษานักโภชนาการ

เพื่อวางแผนโภชนาการที่เหมาะสมกับสภาพร่างกาย เช่น ลดอาหารแป้งและน้ำตาล เลือกโปรตีนคุณภาพดี และเน้นผักผลไม้ไฟเบอร์สูง

3. ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ

โดยเลือกกิจกรรมที่ช่วยเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจและเสริมสร้างกล้ามเนื้อ เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน หรือเวทเทรนนิ่ง ซึ่งจะช่วยให้ระบบเผาผลาญทำงานดีขึ้น

4. พักผ่อนให้เพียงพอและจัดการความเครียด

เพราะความเครียดและการนอนหลับไม่เพียงพออาจส่งผลต่อการหลั่งฮอร์โมนและทำให้น้ำหนักลดได้ยากขึ้น

ภาวะ ไทรอยด์ทำงานน้อย (Hypothyroidism) คือสาเหตุหนึ่งที่ทำให้น้ำหนักเพิ่มขึ้น เนื่องจากระบบเผาผลาญพลังงานทำงานช้าลง ทำให้ไขมันและน้ำสะสมในร่างกายมากขึ้น แต่การมีภาวะนี้ ไม่ได้หมายความว่าจะลดน้ำหนักไม่ได้

เมื่อได้รับการรักษาจนระดับฮอร์โมนกลับมาสมดุล ควบคู่กับการดูแลด้านโภชนาการ การออกกำลังกาย และการพักผ่อนอย่างเหมาะสม ร่างกายก็จะค่อย ๆ ฟื้นกลับมาเผาผลาญได้ดี และน้ำหนักจะค่อย ๆ ลดลงอย่างปลอดภัย

เพราะฉะนั้น สำหรับคนที่มีภาวะไทรอยด์ อย่าเพิ่งหมดกำลังใจ เพียงแค่เข้าใจร่างกายตัวเอง ดูแลอย่างถูกวิธี และให้เวลา ระบบทุกอย่างก็จะค่อย ๆ กลับมาเป็นปกติ และคุณจะสามารถลดน้ำหนักได้แน่นอนค่ะ